Κάθε χρόνο στην Καταλονία, υπάρχει ένας έντονα αμφισβητούμενος και παθιασμένος διαγωνισμός που ακολουθείται για την κατασκευή του υψηλότερου ανθρώπινου κάστρου – Κάστρα ανθρώπων που συσσωρεύονται σε ιλιγγιώδη στρώματα προς τον ουρανό, υφιστάμενα από μια μάζα της ανθρωπότητας που συνδέονται στενά μεταξύ τους κάτω από αυτό. Είναι μια επιχείρηση που απαιτεί άριστα επίπεδα συλλογικής εμπιστοσύνης και κοινό σκοπό και ένα μείγμα από τόλμη και παραφροσύνη – ιδιότητες, ίσως, από ένα λαό αποφασισμένο να γίνει το έθνος που αισθάνεται ότι όντως είναι.
Αυτό είναι που έπρεπε οι Καταλανοί να εξετάσουν καθώς ψήφισαν την Κυριακή σε αυτές τις ιστορικές εκλογές για να αποφασίσουν σχετικά με το νέο τους κοινοβούλιο και την κυβέρνηση του κράτους τους, το πρώτο βήμα στο δρόμο των τοπικών εθνικιστών ηγετών που έχουν χαρτογραφήσει την απόσχιση από την Ισπανία – και μια συνταγματική σύγκρουση με την κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη.
Σε περίπτωση που, οι ψηφοφόροι έχουν επιστρέψει μια αυτονομιστική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο της Καταλονίας, και οι δύο αυτονομιστές και συνδικαλιστές έχουν κάνει αρκετά για να προχωρήσουν περαιτέρω, και να πιάσουν σε διασταυρούμενα πυρά εκείνους, όπως είναι οι Σοσιαλιστές, οι οποίοι επιχειρηματολογούν υπέρ ενός ομοσπονδιακού αποτελέσματος σε ένα πρόβλημα που μπορεί να υποχωρήσει, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχει επιλυθεί.
Παρά την αύξηση των αποσχιστικών τάσεων των τελευταίων μηνών, οι ψηφοφόροι απλά αρνήθηκαν την απόλυτη πλειοψηφία στον Artur Mas, πρόεδρο της Generalitat και ηγέτη του Convergència i Unió (ciu), τους κεντρο-δεξιούς εθνικιστές, αντί να προωθήσουν την αποσχιστική Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) στη δεύτερη θέση για πρώτη φορά.
Ο κ. Mas και η CiU κέρδισαν, παρά την απώλεια 12 εδρών. Αλλά η προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν μία «ακατάλυτη πλειοψηφία» για να νομιμοποιήσουν ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία είχε τα αντίθετα αποτελέσματα – προς μεγάλη χαρά του Mariano Rajoy, του ισπανού πρωθυπουργού, και του κέντρου-δεξιού Λαϊκού Κόμματος, του οποίου οι οπαδοί υποστήριξαν ότι ο ηγέτης της Καταλονίας είχε γελοιοποιηθεί και έπρεπε να αφήσει τώρα την πολιτική.
Η κατάσταση είναι απίθανο να αποδειχθεί τόσο απλή.
Το αποτέλεσμα έχει πάρει σίγουρα τον άνεμο από τα πανιά του ηγέτη της Καταλονίας. Μετά από ένα τεράστιο ράλι των αυτονομιστών όπου παρα λίγο θα κατελάμβαναν την καταλανική πρωτεύουσα της Βαρκελώνης, τον Σεπτέμβριο, ο κ. Rajoy απέρριψε το αίτημά τους για μεγαλύτερη δημοσιονομική αυτονομία, και ο κ. Mas αναζήτησε και ανέμενε μια «πολύ σαφή πλειοψηφία υπέρ της κυριαρχίας» για να του δώσει τη νομιμότητα να συγκαλέσει δημοψήφισμα για τη σχέση της Καταλονίας με την Ισπανία. Ο ίδιος, προσωπικά, δεν την έλαβε.
Ωστόσο, η κύρια εθνικιστική ciu, μαζί με το κέντρο-αριστερό ERC και τις αποσχιστικές δυνάμεις της αριστεράς, ισοδυναμούν με “πλειοψηφία υπέρ της κυριαρχίας”, στην κορυφή της οποίας τμήματα του Σοσιαλιστικού κόμματος της Καταλονίας και της Αριστεράς-Πράσινης Συμμαχίας υπερασπίζονται το δικαίωμα των Καταλανών να αποφασίζουν για το μέλλον τους. Η προοπτική ενός δημοψηφίσματος – που ο κ. Rajoy λέει ότι θα χρησιμοποιήσει την πλήρη ισχύ του συνταγματικού δικαίου για να μη συμβεί – έχει υποχωρήσει, αλλά δεν εξαφανίστηκε.
Κοιτάζοντας δυσοίωνα αλλά αποφασισμένα μετά το αποτέλεσμα, ο κ. Mas είπε ότι «ένα πράγμα είναι το δικαίωμα απόφασης, αλλά ένα άλλο είναι το κράτος μας. Για να το έχουμε αυτό, με αυτά τα αποτελέσματα, απλά θα πρέπει να συνεχίσουμε να δουλεύουμε». Ο κ. Rajoy, ο οποίος κατέβηκε τέσσερις φορές στην προεκλογική εκστρατεία της Καταλονίας, δικαίως αισθάνεται ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τώρα τις στρεβλωμένες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις που περιβάλλουν την Ισπανία χωρίς τον άμεσο φόβο μιας συνταγματικής αντιπαράθεσης – μία έκβαση που οι συνάδελφοί του ηγέτες της ΕΕ θα καλωσορίσουν.
Το ερώτημα τώρα είναι αν ο πρωθυπουργός και το κόμμα του – το οποίο ανήλθε στην εξουσία πριν από ένα χρόνο με τη φιλοδοξία να αντιστρέψει τις πτυχές του οικισμού της αποκέντρωσης που ενίσχυαν τη μετάβαση από τη δικτατορία του Φράνκο στη δημοκρατία περισσότερο από ό,τι πριν από 30 χρόνια – θα χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να αναζητήσει λύσεις σε παλιά παράπονα της Καταλονίας.
Αν θριαμβολογήσουν αντί να διαπραγματευτούν, η πίεση για την ανεξαρτησία της Καταλονίας θα αυξηθεί, όπως στη Χώρα των Βάσκων, όπου το αποκεντρωμένο κοινοβούλιο κατέκτησε επίσης μια πλειοψηφία υπέρ της ανεξαρτησίας μετά τις εθνικές εκλογές τον περασμένο μήνα.
Το καταλανικό αποσχιστικό κύμα έχει αφυπνίσει κάποιους του Λαϊκού Κόμματος για τους πραγματικούς κινδύνους μιας ρήξης. “Αυτό που η ανεξαρτησία της Καταλονίας σημαίνει πραγματικά είναι η εξαφάνιση της Ισπανίας ως έθνος,” δήλωσε ο Alberto Ruiz-Gallardón, ο ισπανός υπουργός δικαιοσύνης και μια ηγετική φυσιογνωμία στο κόμμα, σε μια συνέντευξη αυτό το μήνα. Η Alicia Sánchez-Camacho, ηγέτις της PP στην Καταλονία, εκφράσθηκε έντονα για την υπεράσπιση της διοικητικής αποκέντρωσης και της πρόσκλησης για την αποκέντρωση της εξουσίας από τον Χοσέ Μαρία Αθνάρ, τον πρώην πρωθυπουργό. Ο κ. Αθνάρ εξακολουθεί να έχει μεγάλη επιρροή στα δεξιά του κόμματος και μέσω του think-tank FAES, το οποίο καλεί για μια επαναφορά του αρχικού κράτους.
Ο José Ignacio Wert, ο υπουργός παιδείας που ήταν στο παρελθόν στην FAES, άγγιξε εύθραυστα νεύρα, τον Οκτώβριο, όταν είπε στο κοινοβούλιο πως είχε την πρόθεση να “ισπανοποιήσει” τους καταλανούς μαθητές. Υποστήριξε ότι είχαν υποστεί πλύση εγκεφάλου σε αποσχιστικές τάσεις από την καταλανική γλώσσα η οποία διδάσκεται παράλληλα με τα ισπανικά στα τοπικά σχολεία.
Μια αφετηρία για τη διαμόρφωση της μελλοντικής πολιτικής για την Καταλονία θα είναι να εξετάσει ο κ. Mas γιατί το στοίχημα απέτυχε.
Ο καταλανός ηγέτης και η CiU, το κόμμα της καταλανικής αστικής τάξης, είχε από καιρό καταφέρει να διατηρήσει μια στάση σκόπιμης ασάφειας σχετικά με την ανεξαρτησία, και να λειτουργήσει σε αμφιδέξιες συμμαχίες με την αριστερά και τη δεξιά στη Μαδρίτη, το καλύτερο για να εξασφαλίσει τη μεταβίβαση περισσότερης ισχύος στη Βαρκελώνη.
Αλλά αντιμέτωπος με την κραυγή της εθνικής κυριαρχίας, ο κύριος εθνικιστικός χαμαιλέων άρχισε να αλλάζει σε φωτεινά αυτονομιστικά χρώματα ακριβώς όπως η παραδοσιακή καταλανική σημαία senyera ανεστράφη πάνω στο αστέρι της πανταχού παρούσας αυτονομιστικής σημαίας κατά τη σύγκρουση ποδοσφαίρου του Οκτωβρίου μεταξύ Μπαρτσελόνα και Ρεάλ Μαδρίτης.
Ο στόχος ήταν να διασφαλιστεί ότι η CiU, αντί του ERC – το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της καταλανικής κυβέρνησης του εμφυλίου πολέμου του 1936-39 – θα ηγούνταν της ραγδαίας ανόδου, ακόμη και αν πολλοί βασικοί εθνικιστές, κυρίως οι Χριστιανοδημοκράτες στο εσωτερικό του ciu, διερωτόνταν κατά πόσον η ανεξαρτησία ήταν ένα άλμα στο σκοτάδι. Τελικά, οι αποσχιστικοί Ρεπουμπλικάνοι του ERC έχουν αποκομίσει τα μεγαλύτερα οφέλη, διπλασιάζοντας τις έδρες τους.
Ένας άλλος λόγος που ο κ. Mas δεν ακολούθησε το δρόμο του ήταν ότι η κυβέρνηση του ciu προήδρευσε τριών δεσμών μέτρων των βαθέων δημοσιονομικών περικοπών, αναζητώντας € 5,4 δισ. δημοσιονομικής διάσωσης από τη Μαδρίτη. Η κυβέρνησή του, εξάλλου, είχε επικαλεστεί ψήφους της PP για 16 από τα 18 νομοθετικά μέτρα που πέρασε σε δύο χρόνια.
Ο δηλωμένος στόχος να γίνει η Καταλονία ένα “νέο κράτος στην Ευρώπη” ακούγεται λιγότερο συναρπαστικός, άλλωστε, αφού μόλις το νόμισμα θα άρχιζε να πέφτει θα έπρεπε να αναζητήσουν επανεισδοχή στην ΕΕ μετά την ανεξαρτησία και η Ισπανία θα είχε δικαίωμα βέτο. Ένας φάκελος αμφίβολης προέλευσης που εμφανίστηκε στον δεξιό Τύπο της Μαδρίτης τις τελευταίες ημέρες, και που ισχυριζόταν ότι ο κ. Mas και οι σύμμαχοί του είχαν μυστικούς ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, μπορεί επίσης να επηρεάσει τους ψηφοφόρους.
Όμως, ενώ όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να άμβλυναν την επιθετική του MAS, το ζήτημα του πώς θα φιλοξενηθεί η Καταλονία σε μια πιο πολυεθνική Ισπανία παραμένει. Το status quo δεν είναι πλέον ανεκτό. Η επίδειξη του Σεπτεμβρίου στην Βαρκελώνη, λέει ένας βετεράνος ισπανός πολιτικός, ήταν ένα «τσουνάμι που έχει αλλάξει το περίγραμμα της χώρας». Αν και ήταν απόλυτα ειρηνικό, προσθέτει, παρουσιάστηκε στη Μαδρίτη ως «φασιστικό ράλι» – ένα μέτρο για να γεφυρωθεί το χάσμα.
Αυτή η άβυσσος άνοιξε πριν από την έναρξη της κρίσης της ευρωζώνης, ακόμη και αν η δημοσιονομική γραμμή μεταξύ της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, έχει κάνει την ατμόσφαιρα πολύ πιο τοξική – και έχει ωθήσει την καταλανική επιχείρηση στο αποσχιστικό στρατόπεδο.
Το κομβικό σημείο ήταν η εκμηδενισμένη προσπάθεια της σοσιαλιστικής ηγεσίας να ενισχύσει το καταστατικό αυτονομίας της Καταλονίας, που ξεκίνησε το 2003 και επικυρώθηκε από τα κοινοβούλια της Βαρκελώνης και της Μαδρίτης και ψηφίστηκε σχεδόν δια βοής σε ένα καταλανικό δημοψήφισμα. Αλλά το 2010, το συνταγματικό δικαστήριο της Μαδρίτης, παρά το γεγονός ότι δεν προσφέρονταν προηγούμενες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη νομιμότητα της μεταρρύθμισης, το υπέβαλε σε εκσπλαχνισμό, μετά από παραστάσεις της PP, που ήταν τότε στην αντιπολίτευση.
Ο κ. Mas εκλέχτηκε έπειτα για να εξασφαλίσει ένα δημοσιονομικό σύμφωνο, μια πιο δίκαιη κατανομή των φόρων που συλλέγονται στην Καταλονία, υπό το φως του δικαιώματος της βασκικής κυβέρνησης να εισπράττει τους φόρους της – και αρμοδιότητες στη Μαδρίτη περίπου οκτώ φορές λιγότερες από ό,τι το κατά κεφαλήν των Καταλανών. Η Βαρκελώνη εκτιμά ότι με μια καθαρή μεταβίβαση προς την υπόλοιπη Ισπανία περίπου του 8 % της οικονομικής παραγωγής της, ή € 16 δισ., θα έχει ένα διαχειρίσιμο έλλειμμα του προϋπολογισμού και δημόσιου χρέους, όπως οι Βάσκοι, οι οποίοι έχουν μια καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα από το Βασίλειο της Ισπανίας, ενώ της Καταλονίας έχει μειωθεί σε καθεστώς ανεπιθύμητου.
Η Χώρα των Βάσκων, με τη δημοσιονομική αυτονομία, αναστήθηκε μια φορά από την ετοιμοθάνατη σκουριασμένη οικονομία της σε ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της μηχανικής, ενώ σε σχέση με τον πλούτο της Καταλονίας έχει υποχωρήσει, ακόμα κι αν είναι πολύ πιο πλούσια από ό,τι οι περισσότερες περιφέρειες της Ισπανίας. Στην άκαρπη συνάντηση του Σεπτεμβρίου του με τον κ. Rajoy για να επαναδιαπραγματευτεί τους όρους, ο κ. Mas προσφέρθηκε να διατηρήσει το υψηλό επίπεδο των μεταβιβάσεων πιστώσεων σε αντάλλαγμα για τη δημοσιονομική αυτονομία. Ο πρωθυπουργός αρνήθηκε ακόμη και να το συζητήσει, σύμφωνα με αξιωματούχους και από τις δύο πλευρές.
Αφήστε μια απάντηση